Udar mózgu to przerwanie dopływu krwi w naczyniu w rejonie mózgowia. Dzielimy na dwa typy:

• udar niedokrwienny, tzw. zawał mózgu,

stanowi 85% wszystkich udarów. Przyczyną jest nagłe ograniczenie przepływu krwi do mózgu, najczęściej wskutek zakrzepu lub zatoru.

Objawy:

• niedowład lub paraliż,
• osłabienie lub zniesienie czucia po jednej stronie ciała,
• pacjent nie odczuwa bólu!
• w przypadku zakrzepu - brak drgawek, a w przypadku zatoru - nagłe drgawki.

Zdarza się, że udar niedokrwienny poprzedzony jest przemijającymi objawami w postaci niewielkiego paraliżu, zaburzeń mowy, ostrości wzroku, zawrotami głowy z nagłymi upadkami.

• udar krwotoczny

stanowi 15% wszystkich udarów. Powstaje w wyniku uszkodzenia tętnicy mózgu spowodowane nadciśnieniem tętniczym lub pęknięcia tętniaka mózgu.

Objawy:

podobne do objawów udaru niedokrwiennego, ale znacznie szybciej narastające i stan ogólny poszkodowanego jest od początku ciężki. Z tego powodu śmiertelność wynosi 60%.

• nagły, bardzo silny ból głowy,
• w odróżnieniu do udaru niedokrwiennego, udar krwotoczny pojawia się najczęściej w ciągu dnia.

Występuje jeszcze inny rodzaj udaru - krwotok podpajęczynówkowy. Objawia się gwałtownym, nagłym, niezwykłym bólem głowy z krótkotrwałą utrata przytomności. Jest to udar o największej śmiertelności.

Objawy kliniczne udaru:

• niewielkie porażenie mięśni twarzy - objawiające się opadaniem kącika ust,
• brak orientacji, śpiączka,
• zawroty głowy,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia równowagi,
• zaburzenia widzenia, utrata widzenia, szczególnie na jedno oko.

Czynności ratujące:

• wezwanie pomocy,
• sprawdzenie oddechu, tętna, w razie konieczności podjąć czynności reanimacyjne,
• spokojnie zbadać poszkodowanego, wskazane jest objaśnianie wszystkich wykonywanych czynności, gdyż bardzo często poszkodowany słyszy,
• aby sprawdzić czy doszło do paralizu przytomnemu poszkodowanemu polecamy poruszyć daną kończyną, a u nieprzytomnego - porównujemy kończyny lub sprawdzamy jak szybko opada,
• gdy poszkodowany jest nieprzytomny układamy w pozycji bocznej ustalonej na porażonej stronie (w celu zmniejszeniu powikłań), także w przypadku porażenia mięśni twarzy (w celu swobodnego wypływu śliny i zapobiegnięcia zachłyśnięciu),
• systematycznie kontrolować oddech i tętno,
• nie wolno podawać płynów i pokarmu.

a) opadanie twarzy - poszkodowany pokazuje zęby, albo uśmiecha się:

normalnie - jednakowe poruszanie się obu stron twarzy,

nienormalnie - jedna strona twarzy porusza się inaczej niż druga - asymetria,

b) unoszenie ramion - poszkodowany ma zamknięte oczy i unosi obydwa wyprostowane przed sobą ramiona na 10 sekund:

normalnie - obydwa ramiona poruszają się jednakowo, albo wcale,

nienormalnie - jedno ramię nie porusza się, albo uniesione opada,

c) nienormalną mowę - poleca się poszkodowanemu powtórzenie określonego zdania:

normalnie - używa prawidłowych słów, wymawia je wyraźnie,

nienormalnie - wymawia niewyraźnie, używa nieprawidłowych słów lub nie jest zdolny do mówienia.